Cuối năm 2019, Bình Thuận đã hoàn thành tốt công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, BHTN, BHYT. Song, những tháng đầu năm 2020 việc phát triển đối tượng có xu hướng giảm so với cuối băm 2019. Vậy nguyên nhân do đâu?

Bà Lê Thị Hồng Vân: Đến ngày 31/12/2019, toàn tỉnh có 97.232 người tham gia BHXH bắt buộc, 4.334 người tham gia BHXH tự nguyện, 87.703 người tham gia BHTN, số người tham gia BHYT là 991.014 người. Tỉ lệ bao phủ BHYT chung toàn tỉnh đạt 86,2% dân số, vượt 0,2% chỉ tiêu bao phủ BHYT do Thủ tướng Chính phủ giao cho tỉnh Bình Thuận năm 2019 (86% dân số). Nhìn chung, năm 2019 đều đạt và vượt các chỉ tiêu, kế hoạch BHXH Việt Nam, UBND tỉnh giao.

Tuy nhiên, qua 2 tháng đầu năm 2020 tình hình tham gia BHXH, BHYT có xu hướng giảm. So với tháng 12/2019, số người tham gia BHXH bắt buộc giảm 1.125 người; tham gia BHTN giảm 1.015 người; tham gia BHXH tự nguyện giảm 860 người; tham gia BHYT giảm gần 25.000 người. Tỷ lệ bao phủ BHYT chung toàn tỉnh chỉ đạt 84,2% dân số. Nguyên nhân giảm là do: Tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, một số đơn vị, công ty lớn hoạt động không ổn định, số lao động giảm nhiều hơn số lao động tăng; nhiều đơn vị trong ngành giáo dục, nhất là khối tiểu học, mầm non giảm hàng trăm lao động hợp đồng. Trong đó, số người tham gia BHYT giảm mạnh ở một số đối tượng, đó là:

+ Người thuộc hộ gia đình nghèo đã thoát nghèo giảm 4.223 người; người thuộc hộ gia đình cận nghèo giảm 10.457 do thẻ BHYT hết thời hạn sử dụng chưa tham gia lại; học sinh-sinh viên giảm 666 người, cán bộ không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn giảm 50 người.

+ Người đang sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn giảm 2.174 người; do thực hiện Quyết định số 958/QĐ-UBND, ngày 13/12/2019 của Ủy ban Dân tộc, từ ngày 22/01/2020 có 11 thôn thuộc 4 huyện (Đức Linh, Tánh Linh, Hàm Tân, Hàm Thuận Bắc) đã hoàn thành Chương trình 135 (Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu), không tiếp tục được hưởng quyền lợi về BHYT.

+ Nhóm đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình đạt tỷ lệ thấp, mặc dù được giảm trừ mức đóng BHYT từ người thứ hai trở đi, nhưng nhiều hộ vẫn khó tiếp cận với chính sách BHYT do cuộc sống còn nhiều khó khăn.

Mặt khác, công tác tuyên truyền phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình còn hạn chế, do kỳ tháng 2/2020 là khoảng thời gian cao điểm với diễn biến phức tạp của tình hình dịch Covid-19; các đại lý ở nhiều địa phương gặp khó khăn trong việc đi vận động, cũng như tổ chức đối thoại, tuyên truyền trực tiếp nên số đối tượng tăng mới trong tháng ít, hầu hết là các đối tượng đang tham gia đáo hạn.

Được biết trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, vì sao?

Ông Phạm Đình Cang: Những năm qua, BHXH tỉnh đã tiến hành ký kết các quy chế, chương trình, kế hoạch phối hợp với nhiều cơ quan, ban, ngành đoàn thể của tỉnh...để đẩy mạnh việc thông tin, tuyên truyền chính sách pháp luật về BHXH, BHYT, góp phần thực hiện tốt mục 2 tiêu an sinh xã hội và đảm bảo ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, các quy chế, chương trình phối hợp, các cơ quan cấp tỉnh đã chỉ đạo đơn vị trực thuộc từ tỉnh xuống huyện, cụ thể hóa và thực hiện tốt các nội dung đã ký kết trong công tác tuyên truyền, thực hiện chính sách pháp luật và trao đổi, cung cấp thông tin liên quan về BHXH, BHYT, BHTN đối với các cơ quan BHXH cùng cấp để khai thác thu, phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT ở khối doanh nghiệp.

Đơn cử như, thông qua quy chế phối hợp với Cục Thuế tỉnh để trao đổi, khai thác cơ sở dữ liệu của cơ quan Thuế. Từ năm 2015 đến năm 2019, đã khai thác được 756 đơn vị mới với 4.153 lao động. Bên cạnh đó, BHXH tỉnh cũng đã tiến hành rà soát, đối chiếu dữ liệu đang quản lý, lập danh sách, tổ chức tuyên truyền và gửi thông báo đến các đơn vị có quyết toán thuế thu nhập cá nhân, nhưng chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động; thành lập các tổ công tác đến làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp chưa đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN; hướng dẫn thủ tục tham gia lần đầu cho các đơn vị sử dụng lao động. Ngoài ra, Cục Thuế tỉnh và Chi cục Thuế các huyện đã kịp thời xác nhận tình trạng doanh nghiệp để cơ quan BHXH lập hồ sơ xác định nợ khó thu đối với các đơn vị đang tham gia BHXH.

Tuy nhiên, do đối tượng đóng thuế thu nhập cá nhân chịu sự điều chỉnh của Luật Thuế thu nhập cá nhân và đối tượng bắt buộc tham gia BHXH, BHYT, BHTN được điều chỉnh theo các Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Việc làm, Luật An toàn và Vệ sinh lao động…nên có “độ vênh” lớn về đối tượng chịu thuế - người lao động giữa thông tin cơ quan Thuế và cơ quan BHXH. Mặt khác, nhiều đơn vị do cơ quan Thuế cung cấp không có tại địa chỉ đăng ký hoặc có tại địa chỉ đăng ký nhưng chưa hoạt động, đang triển khai dự án; nhiều đơn vị có quy mô nhỏ, siêu nhỏ sử dụng lao động ít lao động, theo vụ việc, theo ngày, không thường xuyên nên chưa tham gia BHXH…Mặt khác, phải nói đến ý thức chấp hành pháp luật về lao động tiền lương, về BHXH ở một bộ phận các doanh nghiệp chưa cao, vẫn xem nhẹ và cố tình né tránh, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động vì mục đích tối đa lợi nhuận, hạn chế chi phí cho doanh nghiệp.

Theo đánh giá của địa phương, hoạt động của một số đại lý thu BHXH, BHYT chưa hiệu quả, chưa chủ động phát huy vai trò, trách nhiệm trong tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện, BHYT. Hạn chế này có được khắc phục trong thời gian tới? 

Ông Phạm Đình Cang: Hiện nay, BHXH tỉnh có 142 đại lý thu với 1.648 điểm thu và 1.938 nhân viên của 7 tổ chức (Bưu điện; UBND xã; Hội Nông dân; Hội Phụ nữ; Đoàn Thanh niên; Trung tâm KHHGĐ và ngành Y tế). Đối với các cá nhân muốn trở thành Nhân viên Đại lý thu phải đáp ứng đủ các điều kiện: Là công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam từ đủ 18 tuổi đến 65 tuổi đối với nam, đến 60 tuổi đối với nữ và đang tham gia BHYT hoặc BHXH; có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, hiểu biết chính sách, pháp luật BHXH, BHYT; không vi phạm pháp luật; có đủ sức khỏe để thực hiện nhiệm vụ của nhân viên Đại lý thu; có trình độ văn hóa từ Trung học cơ sở trở lên.

Quan trọng nhất, trước khi được công nhận nhân viên Đại lý thu, các cá nhân này phải trải qua Lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ Đại lý thu. Các học viên tham gia lớp học sẽ được trang bị các kiến thức cơ bản về BHXH, BHYT, trau dồi khả năng giao tiếp, khả năng am hiểu về chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước, nắm vững chế độ BHYT; có tinh thần trách nhiệm, trung thực và có khả năng tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia BHYT. Kết thúc khóa học, học viên phải làm bài thi sát hạch kiến thức, nếu đạt mới được cơ quan BHXH cấp Chứng chỉ đào tạo Đại lý thu BHYT. Điều kiện đặt ra là vậy, song quá trình triển khai thực hiện gặp không ít khó khăn, vướng mắc.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của Đại lý thu nói chung còn nhiều tồn tại như: Hàng năm không xây dựng kế hoạch phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT; nhân viên Đại lý thu còn thụ động trong việc tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH, BHYT; chưa nắm chắc số người tham gia, chưa tham gia BHXH tự nguyện, BHYT, kể cả số đã tham gia nhưng chưa được vận động tham gia lại… Dẫn đến kết quả vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện, BHYT theo hộ gia đình của các Đại lý thu không cao, không đồng đều; người dân tham gia BHXH tự nguyện, BHYT không được liên tục, gián đoạn, tỷ lệ tham gia BHYT sụt giảm.

Nội dung về chế độ, chính sách BHXH, BHYT có sự điều chỉnh theo từng thời kỳ, từng năm, việc nắm bắt những nội dung thay đổi mới của nhân viên Đại lý còn chưa kịp thời, chưa cập nhật đầy đủ. Mặt khác, trình độ nhận thức và việc nắm bắt chế độ, chính sách của một số cá nhân làm Đại lý thu có mặt còn hạn chế; Khả năng truyền đạt và giải đáp thắc mắc cho đối tượng tham gia còn chưa thấu đáo; việc áp dụng công nghệ thông tin vào công việc chưa triệt để, nên ít nhiều ảnh hưởng đến công tác tuyên truyền, vận động đối tượng tham gia. Do đó, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung tăng cường công tác bồi dưỡng, đào tạo, kể cả đào tạo lại, cập nhật bổ sung kiến thức cho lực lượng nhân viên làm Đại lý thu để việc tuyên truyền, vận động thực sự đi vào chiều sâu. Bên cạnh đó, tổ chức đánh giá hoạt động để củng cố hoạt động hệ thống đại lý thu BHXH, BHYT nếu những điểm thu, đại lý thu nào hoạt động kém hiệu quả, chúng tôi cũng đề nghị chấm dứt, thanh lý hợp đồng.

Hiện nay, BHXH Việt Nam đang có chủ trương mở rộng hệ thống đại lý thu, cụ thể là BHXH Việt Nam đã ký hợp đồng đại lý thu với Tổng Công ty Dịch vụ số Viettel – Chi nhánh Tập đoàn Công nghiệp –Viễn thông Quân đội về dịch vụ thu BHXH tự nguyện, BHYT tự đóng và phát triển người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình qua hệ thống Viettel trên toàn quốc. BHXH tỉnh đang tiến hành các thủ tục cần thiết để tiến hành ký hợp đồng với Chi nhánh Viettel tại tỉnh Bình Thuận

Năm 2020, Bình Thuận phấn đấu số người tham gia BHXH chiếm 17,0% lực lượng lao động trong độ tuổi; tham gia BHTN chiếm 14,6% lao động trong độ tuổi và tỷ lệ bao phủ BHYT chiếm 90% dân số. Để thực hiện các chỉ tiêu nói trên ngành BHXH đã triển khai những giải pháp chủ yếu gì?

Bà Lê Thị Hồng Vân: Theo kế hoạch, năm 2020, tỉnh Bình Thuận phải thực hiện chỉ tiêu bao phủ BHYT là 90% dân số; 17,0% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH và 14,6% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHTN. BHXH tỉnh xác định đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cần tiếp tục có sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị từ tỉnh xuống cấp huyện, xã mới có thể hoàn thành các chỉ tiêu được giao. Phải thực hiện đồng bộ các giải pháp như: - Thường xuyên báo cáo tham mưu cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương tình hình thực hiện công tác phối hợp tuyên truyền chính sách pháp luật BHXH, BHYT và vận động người dân tham gia BHXH, BHYT, tranh thủ sự chỉ đạo, lãnh đạo để tổ chức thực hiện có hiệu quả.

- Tăng cường sự phối hợp với các sở, ban, ngành, cơ quan truyền thông nhằm đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT; thực hiện tốt các nhiệm vụ đã đề ra theo chương trình, kế hoạch đã ký kết. Đa dạng hóa các nội dung và hình thức tuyên truyền đối với từng đối tượng và từng thời điểm thích hợp.

- Phối hợp bám sát hoạt động của hệ thống đại lý, nhân viên đại lý; tổ chức đánh giá hoạt động để củng cố hoạt động hệ thống đại lý thu BHXH, BHYT; bổ sung kịp thời những thông tin mới về chính sách BHXH, BHYT cho đội ngũ tuyên truyền viên, nhân viên đại lý.

- Tăng cường công tác quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra thực hiện pháp luật về lao động, BHXH, khám chữa bệnh BHYT….

- Đẩy mạnh các hoạt động giám sát, đưa nội dung giám sát vào chương trình, kế hoạch tháng, quý, năm; tăng cường kiểm tra, giám sát về BHXH, BHYT, BHTN. Kiến nghị các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm giải quyết những vướng mắc hoặc các giải pháp nhằm thực hiện tốt công tác BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn.

 - Kịp thời nắm bắt tình hình tư tưởng, dư luận xã hội liên quan việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT, BHTN làm cơ sở cho việc phối hợp các cơ quan, đơn vị với BHXH các cấp nhằm giải quyết hoặc tham mưu cấp ủy, chính quyền kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong triển khai thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN.  

Hiện tại dịch Covid-19 đang lây lan và diễn biến phức tạp, việc sản xuất, kinh doanh của nhiều đơn vị, doanh nghiệp gặp khó khăn, phải đóng cửa, hoặc hoạt động cầm chừng, cắt giảm lao động... Vậy, giải quyết việc tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động tại các đơn vị, doanh nghiệp này như thế nào?

Ông Phạm Đình Cang: Dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như nền kinh tế đất nước. Trước tình hình này, ngành BHXH đã tích cực vào cuộc, đồng hành cùng Chính phủ và các sở, ngành, địa phương tìm cách tháo gỡ khó khăn, giúp các DN ổn định sản xuất và bảo đảm quyền lợi chế độ chính sách BHXH, BHYT cho NLĐ… 

Sau khi có ý kiến thống nhất của Bộ LĐ-TB&XH, BHXH Việt Nam đã ban hành Công văn số 860/BHXH-BT ngày 17/3/2020 hướng dẫn BHXH các địa phương thực hiện tạm dừng đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất đối với DN bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

Ngày 18/3/2020, Văn phòng UBND tỉnh có Công văn số 1206/VP-KGVXNV đề nghị Sở Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì, phối hợp với Sở Tài chính, Bảo hiểm xã hội tỉnh và các Sở, ngành liên quan nghiên cứu nội dung hướng dẫn của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội để tham mưu UBND tỉnh triển khai thực hiện việc tạm dừng đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất.

Trên cơ sở đó, BHXH tỉnh Bình Thuận sẽ phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Sở Tài chính báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo rà soát, hướng dẫn tuyên truyền tới các cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp thuộc các ngành nghề vận tải, hành khách, du lịch, lưu trú, nhà hàng và các ngành nghề đặc biệt khó khăn do dịch bệnh gây ra, dẫn đến không bố trí được việc làm cho người lao động. Trong đó, số lao động thuộc diện tham gia BHXH phải tạm thời nghỉ việc từ 50% tổng số lao động có mặt trước khi tạm dừng sản xuất, kinh doanh… BHXH tỉnh thực hiện tiếp nhận, giải quyết ngay hồ sơ đề nghị tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất đến tháng 6/2020 khi nhận được hồ sơ đề nghị của doanh nghiệp và không tính lãi theo quy định. Trong trường hợp đến hết tháng 6/2020, dịch Covid-19 vẫn chưa thuyên giảm, nếu DN có đề nghị thì BHXH tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp với Sở LĐ-TB&XH, Sở Tài chính báo cáo UBND tỉnh, BHXH Việt Nam xem xét, giải quyết tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất đến tháng 12/2020. Đồng thời, trong thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, không thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng hoặc kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT đối với các DN bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 gây ra nếu DN không có dấu hiệu vi phạm. Hàng tháng đôn đốc DN đóng đầy đủ, kịp thời quỹ ốm đau, thai sản, quỹ TNLĐ-BNN, quỹ BHYT và BH thất nghiệp để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Kết thúc thời gian tạm dừng đóng (hết tháng 6/2020), kịp thời thông báo và đôn đốc DN đóng đầy đủ các quỹ ốm đau, thai sản, TNLĐ- BNN, hưu trí và tử tuất, bao gồm cả việc đóng bù quỹ hưu trí và tử tuất của thời gian tạm dừng đóng trước đó. BHXH tỉnh cũng thường xuyên theo dõi, đôn đốc, giám sát việc thực hiện tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất theo đúng quy định của pháp luật nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn cho DN, tránh lạm dụng, trục lợi...

Với trách nhiệm của mình, BHXH tỉnh cũng như BHXH các huyện, thị xã bám sát tình hình tại các DN. Nếu có sụt giảm lao động do ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19 thì BHXH tỉnh sẽ tham mưu cho UBND tỉnh theo Nghị định 115, để có thể dừng khoản đóng góp vào quỹ hưu trí, tử tuất. Tuy nhiên, các khoản đóng cho các chế độ ngắn hạn vẫn phải đóng nộp đầy đủ để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Đây là cơ chế hỗ trợ theo quy định của luật, nhưng cũng giúp DN giữ được số lao động và lấy tiền vốn đó để xử lý những khó khăn trước mắt.

Vậy,ngành BHXH có thông điệp gì gửi đến người dân trong thời điểm dịch Viêm đường hô hấp cấp Covid-19 đang lây nhiễm và diễn biến phức tạp này?

Bà Lê Thị Hồng Vân: Trước tình hình dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (Covid-19) diễn biến phức tạp như hiện nay, thì: BHXH tỉnh mong muốn người dân cần tham gia BHYT ngay để được chăm sóc sức khỏe tốt hơn, thể hiện trách nhiệm với bản thân và gia đình. Nếu không may bị ốm đau, bệnh tật thì sẽ được quỹ BHYT thanh toán chi phí KCB trong phạm vi quyền lợi và mức hưởng quy định. Điều này sẽ góp phần giảm gánh nặng cho gia đình về các khoản chi phí trong khám chữa bệnh. Mọi người dân hãy liên hệ với nhân viên đại lý thu BHXH tại UBND xã, phường, thị trấn; nhân viên đại lý thu Bưu điện tại các Bưu cục, điểm bưu điện văn hóa xã; nhân viên đại lý thu Hội nông dân, Hội phụ nữ và các đoàn thể khác nơi mình cư trú để đăng ký tham gia.

Đối với doanh nghiệp: Hãy tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Có như vậy mới tạo động lực mạnh mẽ để người lao động yên tâm lao động, gắn bó với công việc, nâng cao năng suất lao động, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

 “Vì cuộc sống an lành, vì hạnh phúc tương lai – Hãy tham gia BHXH, BHYT”

Xin cám ơn bà Lê Thị Hồng Vân và ông Phạm Đình Cang.