Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì đều có quyền tham gia BHXH tự nguyện. Tính đến 31/10/2021, toàn tỉnh Bình Thuận đã có 11.431 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt 55,2% kế hoạch, tăng 3.617 người so với cùng kỳ năm 2020; tăng 273 người so với tháng 9/2021. Theo quy định Luật BHXH  năm 2014, khi tham gia BHXH tự nguyện được hưởng 02 chế độ là hưu trí và tử tuất, cụ thể: Hưởng lương hưu hàng tháng, nhận trợ cấp một lần, trợ cấp mai táng, trợ cấp tuất một lần và được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) để hưởng quyền lợi khi đi khám, chữa bệnh (KCB) BHYT.

Lương hưu hàng tháng được tính bằng tỷ lệ hưởng lương hưu hàng tháng nhân với mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu được tính theo số năm đóng BHXH, cứ mỗi năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương và thu nhập tháng đóng BHXH. Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người lao động (NLĐ) đang tham gia BHXH hoặc NLĐ đang bảo lưu thời gian đóng BHXH được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH trước năm 2014; bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho các năm đóng BHXH  từ năm 2014 trở đi; mức thấp nhất bằng 03 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Trường hợp thời gian đóng BHXH tự nguyện chưa đủ 01 năm thì hưởng mức bằng số tiền đã đóng, tối đa bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

Trợ cấp mai táng tính bằng 10 lần lương cơ sở cho những người đóng đủ 60 tháng (05 năm) trở lên hoặc đang hưởng lương hưu. Trường hợp người đóng BHXH tự nguyện bị Tòa án tuyên bố là đã chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp. Người tham gia BHXH tự nguyện đang bảo lưu thời gian đóng BHXH mà không may qua đời thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất. Được hưởng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH đối với những người tham gia BHXH trước 2014 và 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH đối với những người tham gia BHXH từ 2014 trở đi. Người đóng BHXH tự nguyện chưa đủ 01 năm thì hưởng mức bằng số tiền đã đóng, tối đa bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

Khi người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí, sẽ được cơ quan BHXH cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí để đi khám, chữa bệnh (KCB),  được lựa chọn một cơ sở y tế thuận lợi theo hướng dẫn của cơ quan BHXH để đăng ký nơi KCB ban đầu, được đổi nơi đăng ký ban đầu vào mỗi quý; được KCB và được cơ quan BHXH thanh toán chi trả chi phí KCB theo Luật BHYT; được cơ quan BHXH, cơ sở KCB BHYT và các cơ quan có liên quan giải thích, cung cấp thông tin về chế độ BHYT; được khiếu nại, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về BHYT.

Mức đóng BHXH tự nguyện bằng 22% mức thu nhập do người tham gia lựa chọn. Trong đó, mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng tối thiểu bằng mức chuẩn hộ nghèo đối với khu vực nông thôn (700.000 đồng) và tối đa bằng 20 lần lương cơ sở. Mức lương cơ sở hiện tại là 1,49 triệu đồng nên 20 lần mức lương cơ sở sẽ là 29,8 triệu đồng. Như vậy, mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất là 154 nghìn đồng/tháng và mức đóng cao nhất là 6,1 triệu đồng/tháng. Hiện nay có tất cả 06 phương thức tham gia mà người tham gia BHXH tự nguyện có thể lựa chọn: (1) đóng hàng tháng; (2) đóng 3 tháng một lần; (3) đóng 6 tháng một lần; (4) đóng 12 tháng một lần; (5) đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 05 năm một lần. (6) đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người đã đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm.  Trường hợp đã đủ tuổi nghỉ hưu mà thời gian đóng BHXH còn thiếu trên 10 năm thì người tham gia tiếp tục đóng theo một trong 05 phương thức trên cho đến khi thời gian đóng còn thiếu không quá 10 năm thì được đóng một lần cho những năm còn thiếu.  

Để phát triển người tham gia BHXH tự nguyện đạt chỉ tiêu, kế hoạch được BHXH Việt Nam, Ủy ban nhân dân tỉnh giao năm 2021 đồng thời tiến tới BHXH cho lực lượng lao động theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/05/2018 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về cải cách chính sách BHXH. Ngoài sự cố gắng của ngành BHXH, cần sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương; sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ban, ngành, đoàn thể có liên quan trong tuyên truyền, phổ biến sâu rộng chính sách BHXH tự nguyện để nhiều người dân hiểu và chủ động tham gia, góp phần đảm bảo an sinh xã hội theo chủ trương của Đảng và Nhà nước./.