Đây là đánh giá của đại biểu Trần Thị Thanh Lam (đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre) trong phiên họp sáng 8/11 tại hội trường Quốc hội khi thảo luận về các báo cáo công tác của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC; công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022.

Đại biểu Trần Thị Thanh Lam (Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre). Ảnh: PT

Không kiên quyết xử lý sẽ đánh mất niềm tin của người lao động

Góp ý vào nội dung thảo luận, đại biểu Trần Thị Thanh Lam (đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre) nhấn mạnh, báo cáo của các cơ quan tư pháp và báo cáo thẩm tra đã thể hiện khá rõ về tình hình, kết quả phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2022. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, vẫn còn những tồn tại mà chúng ta cần phải nhìn thẳng vào sự thật để mỗi tổ chức, cá nhân trách nhiệm hơn với nhân dân trong xã hội thượng tôn pháp luật. Vấn đề mà cử tri và xã hội quan tâm cần được khắc phục và phòng ngừa là hành vi vi phạm pháp luật về lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. 

Đại biểu dẫn số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2021 tổng tiền không đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là 10.555 tỷ đồng, tại 196.000 đơn vị, với trên 2,8 triệu người lao động. Theo báo cáo, hiện nay có 42/63 tỉnh đã thực hiện kiến nghị khởi tố với 382 vụ việc nhưng đến nay chỉ 7 vụ việc có bản án và thu hồi khoảng 1,9 tỷ đồng; 21 tỉnh chưa thực hiện việc kiến nghị, khởi tố, nhiều lý do bất cập được nêu ra là chưa xử phạt vi phạm hành chính; khó xác định các yếu tố cấu thành tội phạm; nhiều doanh nghiệp nợ kéo dài, số tiền lớn nên bỏ trốn và không lập được hồ sơ, nhiều doanh nghiệp cố tình không hợp tác, chưa thực hiện việc người lao động ủy quyền cho tổ chức công đoàn khởi kiện, vì nhiều nguyên nhân khác nhau.

Theo đại biểu, chính vì thế mà hành vi không đóng, trốn đóng, đóng không đầy đủ bảo hiểm xã hội của doanh nghiệp tiếp tục diễn biến phức tạp, kéo dài trong nhiều năm và chưa có giải pháp mạnh mẽ để xử lý.

"Số tiền hơn 10.000 tỷ đồng là con số không nhỏ, tác động sâu sắc đến đời sống của hàng triệu gia đình người lao động, con em của họ có thể mất cả cơ hội học hành và tương lai tươi sáng. Chưa kể, có khi vì mưu sinh vất vả trong số họ phải rơi vào bế tắc và vướng vào các tệ nạn xã hội. Hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật ở lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không mang tính bức xúc giống như kiểu cháy nhà chết người nhưng đâu đó là hình ảnh của những số phận đau thương, có cả mồ hôi, nước mắt của những người lao động" - đại biểu phân tích.

Từ đó, đại biểu bày tỏ lo ngại “Nếu chúng ta không kiên quyết xử lý thì không những mất đi tính nghiêm minh trong tuân thủ pháp luật mà cái mất lớn hơn có lẽ là niềm tin của người lao động đối với chính sách pháp luật của Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội”.

Từ những bất cập trên, đại biểu Trần Thị Thanh Lam kiến nghị Chính phủ, các cơ quan tư pháp khẩn trương xử lý những hành vi vi phạm pháp luật về lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp để thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động đúng theo quy tắc cơ bản của Luật Bảo hiểm xã hội có đóng, có hưởng. 

Đại biểu nhận thấy, khắc phục bất cập này thì người lao động và gia đình của họ thấy được rằng họ không được đơn độc, luôn được pháp luật bảo vệ, giúp họ an tâm lao động, làm việc sớm, vượt qua khó khăn và trở lại thị trường lao động.

Đồng thời, đại biểu cũng kiến nghị các cơ quan có liên quan báo cáo kết quả giải quyết nội dung này cho các đại biểu Quốc hội được biết trong năm 2023. 

Về giải pháp lâu dài, đại biểu cho rằng, Chính phủ cần khẩn trương hoàn thiện chính sách pháp luật. Trong đó, cần nhận diện đầy đủ các bất cập, tồn tại để có định hướng chính sách phù hợp đối với người lao động về sử dụng lao động và thị trường lao động. Do đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ sớm trình sửa đổi các luật như: Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm, Luật An toàn, vệ sinh lao động và các luật khác có liên quan cho phù hợp với tình hình thực tiễn.

Người lao động cần nghiên cứu kỹ chính sách, pháp luật

Vấn đề khác được đại biểu đề cập là hành vi mượn hồ sơ tư pháp để giao kết hợp đồng lao động và tham gia bảo hiểm xã hội. Đây là hành vi vi phạm nguyên tắc trung thực và nguyên tắc nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động và tiềm ẩn nhiều nguy cơ tranh chấp quyền lợi bảo hiểm xã hội. 

Theo đại biểu, hiện nay đang có 3.716 trường hợp lao động mượn hồ sơ của người khác để giao kết hợp đồng lao động, trong đó nhiều nhất là các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Thành phố Hồ Chí Minh và Vĩnh Phúc. Quan tâm giải quyết việc này, vào tháng 5 vừa qua Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh và Bảo hiểm xã hội Việt Nam để chỉ đạo giải quyết theo quy định tại Điều 50 và 51 của Bộ luật Lao động. 

Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế được biết các tỉnh đang rất lúng túng và không thể giải quyết quyền lợi cho người lao động, bởi nhiều khó khăn.

Đại biểu phân tích, đối với trường hợp đơn vị sử dụng lao động còn hoạt động thì người lao động nộp đơn khởi kiện đơn vị sử dụng lao động tại tòa án huyện, yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu thì tòa án trả lại đơn và yêu cầu cung cấp biên bản hòa giải của hòa giải viên lao động. Người lao động nộp đơn đề nghị Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội xem xét hòa giải thì đã quá thời hiệu hòa giải nên không giải quyết được.

Khó khăn thứ hai, đối với trường hợp đơn vị sử dụng lao động đã giải thể. Khi người lao động nộp đơn khởi kiện đơn vị sử dụng lao động tại tòa án cấp huyện thì tòa án trả lại đơn, do không có chủ thể để khởi kiện nên không giải quyết được.

Khó khăn thứ ba, trường hợp người mượn hoặc cho mượn hồ sơ đã chết hoặc mất tích hoặc không xác định được nơi cư trú, người còn lại liên hệ nộp hồ sơ tại tòa để giải quyết thì tòa án lại trả lại đơn không giải quyết.

Khó khăn thứ tư là, tuyên bố dấu hiệu chỉ xử lý được vấn đề người lao động đang tham gia, nhưng trên thực tế rất nhiều trường hợp đã chấm dứt hợp đồng lao động và đã hưởng chế độ.

Do đó, để tránh phát sinh những vấn đề đáng tiếc cũng như bảo vệ quyền lợi của người lao động trong trường hợp này, đại biểu đề nghị Chính phủ sớm có chỉ đạo tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn nêu trên. 

Đại biểu cũng bày tỏ mong muốn người lao động cần nghiên cứu kỹ những quy định, chính sách, pháp luật về lao động, không được sơ sài, tùy tiện, nhất là các loại giấy tờ cá nhân mà ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của bản thân, tránh phát sinh những hậu quả đáng tiếc.

 Đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan có liên quan tăng cường hơn nữa các hoạt động thông tin, tuyên truyền chính sách, pháp luật lao động và việc làm đối với các cơ quan, doanh nghiệp, người sử dụng lao động và người lao động thực hiện đúng theo quy định của pháp luật./.