Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tốc độ tăng trung bình của lượng người hưởng BHXH một lần của năm sau luôn cao hơn năm trước khoảng 10%, điều này đồng nghĩa tỷ lệ rút BHXH 1 lần ngày càng tăng và tăng nhanh hơn so với tỷ lệ người tham gia BHXH. Báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH cũng cho thấy, chỉ tính riêng trong 10 tháng năm 2023, cả nước đã giải quyết cho hơn 947.000 người hưởng BHXH một lần. Con số này tăng 31,38% so với cùng kỳ năm 2022, chiếm khoảng 5% tổng số người tham gia.

Tỷ lệ lao động trẻ rút BHXH một lần ngày càng nhiều bởi có tâm lý chỉ quan tâm đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già. Thậm chí có nhiều trường hợp rút BHXH nhằm trục lợi, sau đó quay lại làm việc và tham gia BHXH. Bên cạnh đó, tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp gặp khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn những năm gần đây, dẫn đến nhiều doanh nghiệp ngừng hoạt động, thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh, cắt giảm lao động. Tình trạng lao động thiếu việc làm, không có việc làm, mất việc làm dẫn đến gia tăng số người hưởng BHXH một lần…Và như vậy, người lao động tự tiêu vào của tích lũy để dành khi về hưu.

Nhiều người chọn cách hưởng BHXH một lần, tuy nhiên về lâu về dài, họ đã gián tiếp tước đi quyền an sinh cơ bản của bản thân. (Ảnh minh họa)

Việc NLĐ ra khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ, mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân, không để ai ở lại phía sau. Bởi, nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài, sẽ rất thiệt thòi cho NLĐ khi hết tuổi lao động, ảnh hưởng không nhỏ đến hệ thống an sinh xã hội của đất nước.

Khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn so với khi hưởng lương hưu, như:

Thứ nhất, nếu nhận BHXH một lần, sau này tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đóng BHXH, mà tính thành thời gian đóng BHXH mới. Như vậy NLĐ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có thu nhập để đảm bảo cuộc sống khi hết tuổi lao động hoặc nếu khi nghỉ hưu vẫn đủ thời gian được hưởng lương hưu thì do thời gian đóng BHXH ít nên số tiền lương hưu sẽ thấp, mất nguồn tài chính hỗ trợ và ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động.

Thứ hai, trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu (độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người), NLĐ được quỹ BHXH trả kinh phí để cấp thẻ BHYT miễn phí (người nghỉ hưu có lương hưu không phải tự mua thẻ BHYT) và được hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT. Khi người hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu chết và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hàng tháng hoặc một lần.

Thứ ba, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là một của để dành quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, người tham gia có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ đóng của Nhà nước. Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may bị chết thì gia đình được hưởng trợ cấp mai táng phí, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất theo quy định.

Thứ tư, việc nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn khi với 22% mức tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương. Trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Thứ năm, người tham gia BHXH, khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế.

Khi NLĐ nhận BHXH một lần, sẽ thiệt thòi khi chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Để đến khi về già, không được hưởng hưu trí, họ phải phụ thuộc vào con, cháu và xã hội; nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí KCB chỉ sau một lần mắc bệnh và nằm viện thời gian dài, từ đó phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Người lao động cần nhận thức rõ hơn vấn đề rút BHXH một lần

So với nhiều quốc gia trên thế giới, có thể khẳng định chính sách an sinh xã hội nói chung, trong đó bao gồm cả chính sách BHXH, BHYT ở Việt Nam đã thể hiện tính ưu việt đặc biệt của Chính phủ đối với quyền lợi an sinh của mọi tầng lớp, mọi độ tuổi nhân dân. 

Với quy định về mức đóng, mức hưởng như hiện nay, người tham gia BHXH, BHYT đã được đảm bảo những quyền lợi hết sức cơ bản và ổn định. Đó là quyền lợi được hưởng Chế độ ốm đau, Chế độ thai sản, Chế độ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, Chế độ hưu trí, Chế độ tử tuất, Chế độ Bảo hiểm thất nghiệp.

Khi nhận BHXH một lần thì số tiền người lao động nhận được thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH.

Không chỉ vậy, với người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất…Đặc biệt, đối với người lao động khi tham gia BHXH , hoặc BHXH tự nguyện, tới khi đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ được cấp thẻ BHYT miễn phí. Đây là một lợi ích hết sức thiết thực và có giá trị vô cùng lớn đối với bản thân và gia đình người dân khi tham gia BHXH hoặc BHXH tự nguyện.

Thế nhưng, những năm qua, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và sự khó khăn chung của nền kinh tế - xã hội, rất nhiều người lao động, đặc biệt ở một số tỉnh thành phố có lượng lao động lớn đã lựa chọn hưởng BHXH một lần. Đây là sự lựa chọn chưa thực sự thấu đáo. 

Bởi giá trị của BHXH không hẳn nằm ở mặt kinh tế nhìn thấy khi hưởng một lần mà nó còn là những giá trị nhân văn được Nhà nước gửi gắm, như chế độ hưu trí và rất nhiều quyền lợi thiết thực khác. Có thể số tiền khi nhận chế độ BHXH một lần sẽ giải quyết được khó khăn trước mắt, thế nhưng kéo theo đó, người dân đã tự đưa mình lọt khỏi lưới an sinh mà Nhà nước đã dệt nên, tự đưa mình đến gần những thiệt thòi không thể bù đắp được. 

Với việc nhận BHXH một lần, bản thân họ không chỉ nhận được số tiền ít hơn rất nhiều so với số tiền họ đã đóng mà khi muốn tham gia trở lại họ sẽ không được cộng nối thời gian, mọi việc sẽ phải bắt đầu lại từ đầu. Dẫn đến tình trạng khi hết tuổi lao động thì họ có thể vẫn chưa đủ thời gian tham gia để được hưởng lương hưu, hoặc nếu có được hưởng thì với mức rất thấp. Đó là chưa kể đến việc nếu không được hưởng chế độ hưu trí, thì cũng không được cấp thẻ BHYT miễn phí. Điều này sẽ đưa bản thân và gia đình tiệm cận với những thiệt hại vô cùng lớn.

Vì vậy, việc cân nhắc, lựa chọn nhận BHXH một lần là điều hết sức quan trọng với mỗi NLĐ, đừng vì cái lợi trước mắt mà bỏ lỡ cơ hội được hưởng lương hưu để trang trải cuộc sống, trước khi quyết định hưởng BHXH một lần hãy suy nghĩ thật thấu đáo để có một sự lựa chọn hợp lý cho chính bản thân và toàn xã hội./.