Người lao động giao dịch tại bộ phận một cửa

Thực tế, chỉ trong thời gian ngắn, số lượng người xin nhận BHXH một lần đã tăng từ 20% - 25%. Người hưởng BHXH một lần chủ yếu thuộc nhóm lao động trẻ tuổi và tập trung ở khu vực ngoài nhà nước. Tỷ lệ lao động trẻ nhận  BHXH một lần ngày càng nhiều, bởi có tâm lý chỉ quan tâm đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già. Bên cạnh đó, tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp gặp khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn hậu dịch covid-19 từ năm 2020 đến nay, dẫn đến nhiều doanh nghiệp ngừng hoạt động, thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh, cắt giảm lao động. Tình trạng lao động thiếu việc làm, không có việc làm, mất việc làm dẫn đến gia tăng số người hưởng BHXH một lần…

Tỉnh Bình Thuận cũng nằm trong guồng máy chung có nhiều lao động nghỉ việc do doanh nghiệp gặp khó khăn, bởi dịch Covid-19 nên cắt giảm lao động hàng loạt và người lao động khó tìm được việc làm mới sau 1 năm nghỉ việc; thêm vào đó, việc đề xuất cách tính mức hưởng BHXH một lần giảm đi, rút ngắn thời gian đóng BHXH để hưởng chế độ hưu trí theo dự thảo sửa đổi Luật BHXH khiến một bộ phận người lao động tranh thủ nhận trợ cấp BHXH một lần trước khi Luật BHXH được bổ sung, sửa đổi có hiệu lực. Đến đầu tháng 10/2023 số người được xét duyệt hưởng chế độ BHXH một lần là 11.741 người, tăng 21,3% so với cùng kỳ năm 2022. Việc gia tăng số người nhận BHXH một lần là một thực tế rất đáng lo ngại. Không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi của người lao động, mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài của Quốc gia khi mà những năm tới dân số đang bắt đầu già hóa. Tuy vậy, với rất nhiều lao động cuộc sống đang đối mặt với nhiều khó khăn hiện nay, nhận BHXH một lần cũng chỉ là bất đắc dĩ. Anh Bùi Văn Mạnh (Phan Thiết) cho hay: “Với thâm niên gần 15 làm công nhân tại một công ty may, thời điểm cuối năm 2021, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, phải giãn việc luân phiên, thu nhập giảm vì thế tôi quyết định nghỉ việc luôn ở nhà mở một cửa hàng kinh doanh nhỏ. Sau nhiều đắn đo, vừa qua tôi đã quyết định làm hồ sơ xin hưởng BHXH một lần. Dù rất tiếc quãng thời gian đã đóng nhưng việc kinh doanh thì cần thêm vốn, hơn nữa tiếp tục theo thì phải chờ quá lâu”.

Không phải chỉ có anh Mạnh mà một bộ phận người lao động rơi vào hoàn cảnh rất khó khăn. Chính vì thế mà họ phải rút BHXH một lần. Tuy nhiên, việc này chỉ giúp lao động giải quyết khó khăn trước mắt, còn về lâu dài, nhất là khi đến tuổi già không có lương hưu sẽ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Bởi lẽ rút BHXH một lần cũng có nghĩa là người lao động đã tự tước đi quyền lợi liên quan đến khám, chữa bệnh theo bảo hiểm y tế, mất cơ hội hưởng lương hưu khi về già, không được hưởng chế độ tử tuất, ảnh hưởng đến cuộc sống của bản thân, gia đình hiện tại và tương lai.

Thiết nghĩ với những lao động khó khăn, Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ, có thể cho vay qua hình thức quỹ giúp đỡ công nhân khó khăn với lãi suất ưu đãi để người lao động giải quyết khó khăn trước mắt. Để tháo gỡ vấn đế này, vừa qua Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã đề xuất quy định điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động, nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp; đề xuất quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận BHXH một lần thì mức hưởng thấp hơn. Đồng thời, đề nghị bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), điều kiện hưởng lương hưu được điều chỉnh theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15, hướng tới 10 năm…

Có thể nói, tình trạng rút BHXH một lần sẽ để lại những hệ lụy lớn cho người lao động và cho xã hội. Tuy nhiên, muốn hạn chế điều này không thể chỉ làm bằng cách thắt chặt các quy định khó khăn hơn cho người lao động, mà quan trọng là phải cân bằng về quyền lợi của người đóng bảo hiểm để bảo hiểm xã hội là nhu cầu của chính người lao động.