Tính đến cuối năm 2020, cả nước có 13.320.231 người tham gia BH thất nghiệp; tổng chi từ quỹ BH thất nghiệp trong năm 2020 là 18.852 tỷ đồng, tăng 49,2% (tương đương 6.217 tỷ đồng) so với năm 2019. Trong đó, có hơn 1 triệu người hưởng trợ cấp thất nghiệp (tăng 12,02% so với năm 2019), với số chi 17.898 tỷ đồng (tăng 49,31% so với năm 2019), chi hỗ trợ học nghề148 tỷ đồng và chi đóng BHYT 806 tỷ đồng.

Chính sách BH thất nghiệp đang phát huy tác dụng

Số người nhận chế độ trợ cấp thất nghiệp năm 2020 tăng cao so với các năm trước chủ yếu do dịch bệnh COVID-19 tác động lớn đến tình hình sản xuất kinh doanh; một số DN phải tạm dừng hoạt động, bị giải thể, cắt giảm lao động, khiến NLĐ không có việc làm. Bên cạnh đó, điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp còn chưa chặt chẽ, chưa phản ánh đúng bản chất của thất nghiệp, quy định về giới thiệu việc làm còn chưa cụ thể dẫn đến việc thực hiện còn mang tính chất hình thức.

Dễ nhận thấy, BH thất nghiệp được xem là “điểm tựa” cho NLĐ trong trường hợp bị thất nghiệp, mất việc làm, hỗ trợ học nghề hay chuyển đổi việc làm mới, nhất là trong bối cảnh khó khăn do dịch bệnh. Tuy nhiên, theo BHXH Việt Nam, việc triển khai chính sách này còn gặp nhiều khó khăn như: Điều kiện hưởng chế độ hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho NLĐ chưa phù hợp thực tế. Việc quy định đóng đủ 12 tháng đến đủ 36 tháng thì được hưởng 3 tháng trợ cấp thất nghiệp, dẫn đến tình trạng NLĐ cứ đóng đủ 12 tháng lại chủ động nghỉ việc để hưởng hết trợ cấp thất nghiệp, sau đó chuyển công việc khác, dẫn đến biến động lao động, gây khó khăn cho các DN trong thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh...

Trước thực tế trên, BHXH Việt Nam đề xuất sửa Luật Việc làm, trong đó tiếp tục mở rộng đối tượng tham gia BH thất nghiệp, bao gồm NLĐ làm việc theo HĐLĐ, HĐLV từ một tháng trở lên; quy định cụ thể các khoản bổ sung khác làm căn cứ đóng BHXH, BH thất nghiệp. Đồng thời, sửa điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp, nhằm hạn chế tình trạng lạm dụng chính sách thông qua việc chủ động nghỉ việc, đơn phương chấm dứt HĐLĐ để hưởng trợ cấp thất nghiệp; sửa điều kiện hưởng chế độ hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề theo hướng hỗ trợ kinh phí để đơn vị tổ chức đào tạo, nâng cao kỹ năng nghề đối với NLĐ có nguy cơ mất việc làm.