Mục tiêu xuyên suốt là đảm bảo ASXH

Nghị quyết số 28 đã đề ra nhiều giải pháp hữu hiệu nhằm tăng nhanh diện bao phủ người tham gia BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân và đảm bảo ngày càng tốt hơn quyền lợi của người tham gia BHXH.

Những nội dung về cải cách chính sách BHXH được đặt ra tại Nghị quyết số 28 không chỉ mở rộng diện bao phủ đến lao động khu vực chính thức mà còn đặc biệt chú trọng đến lao động là nông dân, lao động khu vực phi chính thức - “khoảng trống” chưa được quan tâm triệt để trong những lần thiết kế chính sách trước đây. Mục tiêu đến năm 2025, trong số 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH thì nông dân, lao động phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 2,5% lực lượng lao động trong độ tuổi. Từ Nghị quyết số 28, chúng ta có thể khẳng định rằng, nền ASXH đất nước ta đang theo đuổi có mục tiêu rất rõ ràng là bao phủ các chế độ BHXH lên toàn bộ các thành viên trong xã hội, hướng tới sự phát triển bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Ngay sau khi Nghị quyết số 28 được ban hành, Chính phủ cũng đã kịp thời ban hành Nghị quyết số 102/NQ-CP ngày 03/8/2018 về việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH cho các địa phương và Nghị quyết số 125/NQ-CP ngày 08/10/2018 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 28 (Nghị quyết số 125). Điều này tiếp tục khẳng định, việc bảo đảm ASXH là chủ trương nhất quán và xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta trong quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước; chính sách BHXH tiếp tục là một trong những trụ cột chính trong hệ thống ASXH có vai trò quan trọng trong công tác chăm lo, bảo vệ và phát triển con người, vì sự tiến bộ và công bằng xã hội.

Cụ thể hóa Nghị quyết thành hành động thiết thực

Có thể thấy rằng, từ khi Nghị quyết số 28 ra đời đến nay, việc quán triệt, triển khai Nghị quyết số 28 và các Nghị quyết của Chính phủ đã được các địa phương thực hiện tích cực, với sự chung sức, đồng lòng của toàn hệ thống chính trị, trong đó có ngành BHXH Việt Nam.

Trong 3 năm qua, BHXH Việt Nam đã chủ động, tích cực triển khai nhiều hoạt động để từng bước đưa Nghị quyết số 28 vào cuộc sống một cách thiết thực, hiệu quả. Đáng chú ý, ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, ngày 16/8/2018, Ban Cán sự Đảng BHXH Việt Nam đã ban hành Chương trình hành động số 107-Ctr/BCSĐ về thực hiện Nghị quyết số 28; BHXH Việt Nam ban hành Kế hoạch số 5386/KH-BHXH ngày 24/12/2018 về việc thực hiện Nghị quyết số 125; đồng thời, ban hành các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ cho các địa phương như: Quyết định số 2445/QĐ-BHXH về thành lập Ban Chỉ đạo phát triển đối tượng tham gia BHXH giai đoạn 2019-2020; Quyết định số 357/QĐ-BHXH về việc giao chỉ tiêu phát triển số người tham gia BHXH, BHTN giai đoạn 2019-2021…

Song song đó, BHXH Việt Nam đã: chủ động phối hợp với các Bộ, ngành, đoàn thể, các cơ quan thông tấn, báo chí tăng cường công tác thông tin, truyền thông, phổ biến sâu rộng chính sách BHXH tự nguyện để nhiều người dân hiểu và tích cực tham gia; tiếp tục củng cố, mở rộng hệ thống mạng lưới đại lý thu BHXH tự nguyện; giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển người tham gia BHXH tự nguyện cho BHXH cấp huyện và từng đại lý thu; đa dạng các dịch vụ đóng - hưởng thông qua hệ thống dịch vụ viễn thông, ngân hàng…

Về phía các địa phương, thực hiện sự chỉ đạo của BHXH Việt Nam, 100% BHXH các tỉnh, thành phố đã chủ động, kịp thời tham mưu cho các cấp ủy Đảng, chính quyền ban hành các văn bản chỉ đạo việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 28 tại địa phương và kiến nghị để Hội đồng nhân dân các cấp đưa chỉ tiêu về phát triển người tham gia BHXH, BHYT thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Từng bước mở rộng diện bao phủ, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân

Thực hiện chủ trương phát triển BHXH cho mọi NLĐ của Đảng và Nhà nước ta, BHXH Việt Nam đã có nhiều giải pháp đồng bộ, quyết liệt trong công tác thực hiện chính sách BHXH và đã đạt được những mục tiêu cơ bản.

Hệ thống đại lý thu BHXH, BHYT và mạng lưới cộng tác viên được mở rộng. Đến nay, đã có trên 12.400 đại lý thu, trên 37.300 điểm thu và trên 52.200 nhân viên đại lý thu. Hệ thống đại lý thu được phủ khắp đến từng xã, phường, thị trấn với mạng lưới cộng tác viên được trải đều đến từng thôn, bản, tổ dân phố,… tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận chính sách và tham gia BHXH.

Đặc biệt, diện bao phủ BHXH không ngừng tăng cả về số người tham gia và số người thụ hưởng, nhất là về phát triển người tham gia BHXH tự nguyện. Trong vòng 10 năm thực hiện chính sách BHXH tự nguyện, từ năm 2008 đến hết năm 2018, tổng số người tham gia BHXH tự nguyện mới đạt gần 280 nghìn người tham gia. Nhưng, chỉ tính riêng trong năm 2019, sau khi Nghị quyết số 28 được triển khai, công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện đã ghi nhận sự đột phá ấn tượng, với số người tăng mới gần 300 nghìn người, bằng số người tham gia BHXH tự nguyện của cả 11 năm trước cộng lại.

Từ năm 2020 đến nay, mặc dù bị ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện gặp rất nhiều khó khăn song vẫn đạt được những kết quả quan trọng với 1,128 triệu người tham gia năm 2020 (tăng 554 nghìn người, gấp hai lần so với năm 2019). Chỉ tiêu tại Nghị quyết số 28 đặt ra mục tiêu, đến hết năm 2021, nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 1% lực lượng lao động nhưng trong năm 2020, chúng ta đã vượt chỉ tiêu được giao. Và tính đến hết tháng 4/2021, số người tham gia BHXH tự nguyện là 1,12 triệu người, tăng hơn 500 nghìn người so với cùng kỳ năm trước.

Trong thời gian này, công tác đảm bảo quyền lợi của người tham gia, thụ hưởng chính sách luôn được ngành BHXH Việt Nam thực hiện kịp thời, đúng quy định; đặc biệt, với phương thức quản lý hiện đại, hoạt động của toàn Ngành đã được đổi mới theo hướng phục vụ, đẩy mạnh giao dịch điện tử, tăng cường sử dụng các dịch vụ công trực tuyến, thanh toán trực tuyến, đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người tham gia, thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT. Trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh, BHXH Việt Nam đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành thực hiện nhiều giải pháp linh hoạt như: chi trả cùng một kỳ hai tháng lương hưu, chi trả tại nhà; chuyển tuyến khám chữa bệnh BHYT; cấp thuốc BHYT; sử dụng hình ảnh thẻ BHYT trên ứng dụng VssID thay thẻ BHYT giấy trong khám chữa bệnh đối với các tỉnh vùng thiên tai…

 Cụ thể, trong năm 2020, toàn Ngành đã giải quyết cho 151.189 người hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng, nâng tổng số người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng lên khoảng 3,2 triệu người; trên 990 nghìn người hưởng các chế độ trợ cấp một lần, trên 9,8 triệu lượt người hưởng chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe; tiếp nhận để chi trả cho trên một triệu người hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp và kinh phí hỗ trợ học nghề.

4 tháng đầu năm 2021, toàn Ngành đã giải quyết hưởng mới cho khoảng 22 nghìn người hưởng BHXH hàng tháng; gần 366 nghìn người hưởng các chế độ trợ cấp một lần, hơn 3 triệu lượt người hưởng trợ cấp ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe và tiếp nhận để chi trả cho gần 200 nghìn người hưởng trợ cấp thất nghiệp và kinh phí hỗ trợ học nghề.

Để BHXH thực sự trở thành một trụ cột của hệ thống ASXH

Mặc dù đã đạt được những đột phá bước đầu, nhưng thời gian qua, việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH vẫn còn có những hạn chế nhất định: Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH trong quá trình tổ chức thực hiện đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc chưa được điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung; Chính sách BHXH hiện hành còn bỏ sót một số nhóm có nhu cầu và có khả năng nhưng chưa được luật hóa để tham gia (như: chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp không hưởng lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt...); chính sách BHXH tự nguyện chưa thực sự hấp dẫn được người tham gia; số người nhận BHXH một lần tiếp tục gia tăng; tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi quỹ BHXH, quỹ BHYT vẫn còn xảy ra ở nhiều địa phương;.…

Đặc biệt, số người tham gia BHXH mới đạt trên 16 triệu người (chiếm 32,3% lực lượng lao động trong độ tuổi). Như vậy, còn hơn 30 triệu người trong độ tuổi lao động, chiếm khoảng 67,7% lực lượng lao động chưa tham gia BHXH. Nếu không có sự chuyển đổi, trong thời gian tới, số lượng người già, người lao động hết tuổi lao động không được hưởng BHXH là rất lớn; sẽ tạo áp lực, gánh nặng cho gia đình, xã hội; tác động tiêu cực đến chính sách ASXH nói riêng và nền kinh tế - xã hội nói chung của đất nước.

Những thách thức nêu trên đặt trong bối cảnh nước ta tiếp tục chịu tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 khiến nhiều doanh nghiệp bị phá sản, thu nhập của người dân, NLĐ giảm,... chắc chắn sẽ gây không ít khó khăn, thách thức cho việc mở rộng diện bao phủ BHXH.

Thực tiễn trên đòi hỏi thời gian tới, chúng ta cần phải đẩy mạnh hơn nữa việc cải cách để BHXH thật sự trở thành lưới an sinh bao phủ toàn dân. Cũng phải nói rằng, công tác cải cách luôn đòi hỏi sự thay đổi sâu rộng, không dễ thực hiện. Song với sự chỉ đạo sâu sát, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự quyết tâm, đồng lòng, nỗ lực, cố gắng của toàn thể công chức, viên chức, NLĐ, ngành BHXH Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp nhằm góp phần hiện thực hóa lộ trình BHXH toàn dân theo tinh thần Nghị quyết số 28, trong đó có 3 nhóm giải pháp chủ yếu như sau:

Thứ nhất, tiếp tục đề xuất, kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện: Giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu xuống còn 15 năm, tiến tới xuống còn 10 năm; tăng mức hỗ trợ từ Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện; bổ sung chế độ, chính sách ngắn hạn, linh hoạt (như chế độ ốm đau, thai sản...) nhằm tăng tính hấp dẫn cho chính sách BHXH tự nguyện.

Thứ hai, tăng cường phối hợp với các Bộ, ngành; các cơ quan thông tấn, báo chí; Cấp ủy, chính quyền các cấp… đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách (chú trọng đa dạng hóa các hình thức truyền thông) nhằm nâng cao nhận thức, ý thức tham gia BHXH của doanh nghiệp và người dân; nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong việc thực hiện công tác phát triển người tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ ba, tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, cải cách thủ tục hành chính…; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ cho  CCVC cơ quan BHXH/đại lý thu; thường xuyên thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ chấn chỉnh, xử lý kịp thời sai phạm. Cùng với đó là tinh thần thái độ phục vụ người tham gia và người thụ hưởng ngày càng tốt hơn, góp phần xây dựng ngành BHXH Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, hướng tới sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp./.