Người lao động nhận tiền bảo hiểm để hưởng một lần đa số xuất phát từ cuộc sống khó khăn, mất việc làm, thậm chí không nhìn thấy cơ hội được làm việc để đóng bảo hiểm tiếp theo. Thống kê của BHXH Bình Thuận cho thấy phần lớn người hưởng BHXH một lần là những người tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc và người tham gia BHXH tự nguyện sau một năm không tiếp tục tham gia BHXH mà thời gian tham gia chưa đủ 20 năm.

Năm 2021, khi dịch Covid-19 bùng phát, NLĐ lần lượt mất việc vì doanh nghiệp (DN) thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động. Trong lúc túng quẫn, NLĐ quyết định làm hồ sơ nhận BHXH một lần. Nhiều NLĐ tâm sự: “Tôi mới đóng BHXH được 05 năm nên số tiền nhận được không nhiều. Nhưng chính khoản trợ cấp này đã giúp chúng tôi có chi phí sinh hoạt trong thời gian không có việc làm. Nếu không nhận BHXH trong hoàn cảnh này thì chúng tôi cũng không biết xoay xở ra sao”. Do DN gặp khó khăn, nhiều NLĐ bị chấm dứt hợp đồng lao động, nhiều trường hợp đột ngột mất việc làm trong khi các con đang tuổi ăn, tuổi học nên có nhiều NLĐ quyết định nhận BHXH một lần. “Dù biết không có của để dành về già sẽ rất khó khăn nhưng quan trọng trước mắt là lo cho con ăn học” - nhiều NLĐ, chia sẻ.

Bảo hiểm hưu trí là phải tích lũy cả đời để sau này khi NLĐ suy giảm khả năng lao động, không còn khả năng lao động thì có lương hưu để trang trải cuộc sống. Phần lớn những người dừng đóng BHXH bắt buộc đều nhận số tiền dự kiến để dành trả lương hưu cho chính họ. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân người nhận BHXH một lần khi họ về già mà nhận một lần còn ảnh hưởng đến mục tiêu an sinh xã hội của Chính phủ khi độ bao phủ toàn quốc mới chỉ đạt 33,75% lực lượng lao động trong độ tuổi. Như vậy, còn hơn 66,25% lực lượng lao động trong độ tuổi chưa có một hệ thống gì để bảo đảm cho họ khi mất khả năng lao động hoặc suy giảm khả năng lao động, nhận BHXH một lần sẽ giúp NLĐ có nguồn tài chính nhất định để giải quyết vấn đề trước mắt nhưng không còn cơ hội nhận lương hưu. Điều này sẽ sinh ra nhiều hệ lụy về sau, không chỉ cho chính bản thân họ mà còn cho lưới an sinh xã hội mà Nhà nước đang thực hiện.

Căn cứ theo quy định hiện tại, mỗi NLĐ tham gia BHXH bắt buộc có mức đóng vào quỹ BHXH bằng 26% mức tiền lương hàng tháng của NLĐ, trong đó NLĐ đóng 8%, người sử dụng lao động (NSDLĐ) đóng 18%. Vì vậy, khi tham gia BHXH, với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hàng tháng, NLĐ được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này bao gồm các chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Với NLĐ tự do, khi tham gia BHXH tự nguyện, NLĐ được lựa chọn mức đóng phù hợp với điều kiện của mình, mức thấp nhất bằng chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (hiện nay là 1,5 triệu đồng). Như vậy, với tỉ lệ đóng hàng tháng 22% thì số tiền đóng mỗi tháng tương đương với 297.000 đồng (nhà nước đã hỗ trợ 10%) nhưng tỉ lệ hưởng lương hưu khi đến tuổi có thể đạt đến 75% bình quân mức đóng. Hiện nay, mức đóng BHXH do cả NSDLĐ và NLĐ đóng một năm tương đương 2,64 tháng lương, trong khi nếu nhận BHXH một lần thì NLĐ chỉ được nhận 01 năm bằng 02 tháng lương bình quân cả quá trình đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 về sau, còn những năm trước 2014 chỉ được tính 1,5 tháng lương.

Thực tế đã có rất nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này. Vì vậy, NLĐ cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định nhận BHXH một lần. Bởi để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu thì cần có nguồn tài chính ổn định là lương hưu hàng tháng và được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe suốt đời. Muốn vậy, NLĐ hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ. Nếu do khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, NLĐ có thể bảo lưu và sau đó đóng tiếp bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện để đủ điều kiện nhận lương hưu... nếu nhận BHXH một lần NLĐ sẽ không còn cơ hội được hưởng lương hưu và được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để bảo đảm cuộc sống và chăm sóc sức khỏe khi về già, độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe, nhất là trong bối cảnh tiềm ẩn nhiều rủi ro, dịch bệnh như hiện nay.